In 2020 is roken op schoolpleinen wettelijk verboden. Maar veel scholen worstelen ermee. Zoals in Leeuwarden. Handhaving is lastig en er is zorg over overlast in de buurt.
De schoolpleinen in Leeuwarden zijn dit jaar nog niet rookvrij. Dat was wel afgesproken met de gemeente Leeuwarden en de GGD Fryslân. Wat maakt het moeilijk om het roken te verbieden?
KARIN DE MIK
Student Jesse Alkema zit op een bankje van de campus van het Friesland College in Leeuwarden. Een sigaretje in de hand. Geldt hier een rookverbod? Is hij niet van op de hoogte. En hij vindt het ook geen goed plan. “Ik wil niets opgedrongen krijgen. Iedereen moet zijn eigen keuze maken.” Weet hij dat er in 2020 wettelijk een rookverbod geldt? Ook niet. “Er moet dan wel een goede rokersplek komen, anders trekken rokers de wijk in.” Op het Friesland College en de Friese Poort, beide mbo-instellingen, zijn de pleinen niet rookvrij. Dat was wel de afspraak die de gemeente Leeuwarden, de GGD Fryslân en de in totaal achttien scholen voor basisonderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs (de ROC’s ) met elkaar maakten. Op 1 januari 2016 sloten deze partijen het convenant “Op school steek je niks op!” Vastgelegd werd om de schoolpleinen op 31 december dit jaar rookvrij te hebben en het rookgedrag binnen het onderwijs te ontmoedigen. Leeuwarden is hiermee een van de steden die landelijk voorop loopt, want in 2020 geldt er een wettelijk rookverbod op alle schoolpleinen. Aparte rookplekken zijn dan niet meer toegestaan. Donderdag evalueren de schoolbesturen met de gemeente en de GGD hoe het rookvrij maken verliep.
Een rondgang langs een aantal scholen leert dat veel scholen worstelen met het rookverbod. Weliswaar onderschreven ze het convenant dat jongeren moeten opgroeien in een gezonde en veilige omgeving, maar de praktijk blijkt weerbarstig. Vooral de handhaving is ingewikkeld, zegt Jan Dijksma, directeur marketing en communicatie van het Friesland College. “Mensen van de campus sturen is nu een stap te ver. Dan verplaatsen we het probleem naar de buurt. Onze beveiligers investeren ook liever in goede contacten met de jongeren dan dat ze de boeman spelen.” Het Friesland College heeft nu diverse “Spot je rookplek”-plekken, waar wel gerookt mag worden. Er ligt een plan om een goede, overdekte rookzone te maken, buiten het zicht. Maar dat kost geld en als het landelijk verbod in 2020 ingaat, zou die rookplek weer moeten worden afgebroken, stelt Dijksma. “En ook dat kost geld. Dat is de patstelling waarin we nu zitten.”
Rookplekken
Op ROC Friese Poort is gekozen voor een gefaseerde invoer van een rookvrij schoolplein. “We willen voorkomen dat jongeren uitwaaieren in de wijk,” stelt woordvoerster Ilse van der Weide. “Daarom hebben de meeste locaties rookplekken ingevoerd. Op een onaantrekkelijke plek aan de rand van het terrein.”Bij het in oktober nieuw te openen schoolgebouw in de Egelantiersstraat in Leeuwarden zullen die rookplekken er niet zijn. Daar geldt een algeheel rookverbod.
Ook andere scholen, zoals Piter Jelles, kiezen nog voor een rookplek om te voorkomen dat rokers in de buurt overlast geven. In overleg met gemeente en wijkbewoners wordt gezocht naar een oplossing van dit probleem. In het convenant stond ook dat roken ontmoedigd moest worden. De GGD stelde een contactpersoon aan en bood een stappenplan voor het rookverbod aan. Opvallend is dat slechts twee van de 67 locaties van de 18 scholen hiervan gebruik maakten.
Op het Christelijk Gymnasium Beyers Naudé verliep de invoering van een rookvrij schoolplein “vlekkeloos”, vertelt rector Bernadette Pelgrum. “Twee jaar geleden hebben we een rookverbod ingevoerd op ons plein. Eerst hadden we nog een rookhoekje, maar dat is er nu ook niet meer. Bij de ingang kunnen leerlingen nu hun peuk uitdrukken.” Docenten die nog rookten zijn inmiddels vertrokken of gestopt. Nieuwe leerlingen weten niet beter dan dat het plein rookvrij is.
Op scholengemeenschap Comenius heeft elke locatie nog twee maanden een rookplek. “De groep rokers was te groot om het roken helemaal te verbieden,” licht directeur Hans Wildeboer per mail toe. “De ouders binnen de medezeggenschapsraad wilden aanvankelijk niet instemmen met het beleid.” Maar per 1 augustus dit jaar worden de rookplekken verwijderd. Wildeboer: “Rokende ouders stemden toch in, met het wettelijk verbod in het vooruitzicht en nadat ze geconfronteerd werden met de harde getallen, lees sterftecijfers, door roken.”
Wie het rookverbod in 2020 gaat handhaven is onduidelijk. De onderwijsinspectie geeft aan dit niet te zullen doen. Volgens een woordvoerder van het Ministerie van VWS maakt de handhaving deel uit van de wetgeving, die nu wordt voorbereid.
KADER
Bijna de helft (42%) van alle scholen voor voortgezet onderwijs in Nederland heeft momenteel een rookvrij schoolplein. Van de mbo—scholen is dat ongeveer 6%.
62% van de jongeren is voor een rookverbod op het schoolplein; bij volwassenen is dat 80% (cijfers Ministerie VWS)
82% van alle scholen is positief over een rookverbod op de terreinen
Van de 16-jarigen rookt 26%; bij 18-jarigen is dit 35%.
Meer dan 80% van de rokers begint voor hun 18e met roken.
Rokers leven gemiddeld tien jaar korter dan niet-rokers
Karin de Mik schreef dit artikel in opdracht van Onderzoeksredactie Tabak, www.onderzoeksredactietabak.nl